به گزارش روابط عمومی مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران، در دومین روز از هفته پژوهش در سیزدهمین جشنواره پژوهش و نوآوری در مدیریت شهری وبینار تخصصی "زمینه های حل مسئله کودکان کار و خیابان، به سوی شهر دوستدار کودک" با حضور زهرا شمس احسان، عضو شورای شهر تهران، شیرین احمد نیا، دانشیار جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبایی، پیام روشنفکر، استادیار دانشگاه علوم تحقیقات و سلامت اجتماعی و لیلا ارشد، مددکار اجتماعی و با ارسال پیامی از سوی علی مدرس، دانشگاه واشنگتن با مدیریت سید مائده قریشی، مدیر گروه مطالعات اجتماعی و فرهنگی به صورت برخط برگزار شد.

زهرا شمس احسان، عضو شورای شهر تهران در این نشست گفت: بر اساس آمارهای موجود و نظر کارشناسان این حوزه کودکان کار  بر اساس نوع فعالیت به کودکان کارگاهی، کودکان کار خیابان و کودکان زباله گرد تقسیم می­شود.

وی ادامه داد: 20 هزار کودک کار داریم، اغلب کودکان کار اطلاعات ثبت  شده دقیقی ندارند و 83 درصد ازاین کودکان اتباع هستند و مابقی ایرانی هستند.

وی با اشاره به عوامل ایجاد کودکان کار گفت: فقر خانواده و درگیری یکی از اعضای خانواده با آسیب های اجتماعی از پرتکرار ترین موارد دلایل ایجاد این پدیده است.

شمس احسان افزود: کار کودک او را از حقوق اجتماعی آن محروم می کند. اجماع همه دستگاه های مسئول و مشارکت سازمان های غیر دولتی و دستگاه های همکار است.

وی گفت: شهرداری تهران از دهه 80 اقدام به راه اندازی مرکزی برای ساماندهی کودکان کار داشته است تا با آموزش و توانمند ساختن و نظارت بر آنها از بروز این آسیب پیشگیری نماید.

وی با اشاره به برنامه "تهران شهر دوستدار کودک" که در سال88 تدوین شده ادامه داد: این بخشنامه فقط یک تدوین دستورالعمل بوده و در حوزه عملیاتی توفیقی نداشته است و نتوانسته به اهدافش دست یابد.

وی عوامل عدم تحقق به شهر دوستدار کودک را اینگونه تشریح کرد: این موضوع باید از آئین نامه و بخشنامه فراتر برود و به صورت یک امر فرا معاونتی ساری و جاری شود و امیدواریم به عنوان یکی از دستورالعمل های شهر تهران قرار بگیرد.

شیرین احمد نیا، دانشیار جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبایی در این نشست گفت: در کلانشهرهای امروزی ما با پدیده خشونت رو به رو هستیم که در غالب کودکان کار و خیابان روا داشته شده است که در شرایطی تداوم پیدا می کند که امکان تغییر و ریشه کنی ندارند چون امری طبیعی تلقی می شود. وی در تعاریف کودک گفت: هر فرد زیر 18 سال کودک تلقی می شود اما این موضوع اتفاق نظر نیست.

وی کار کودکان را در گذشته اشاره کرد و پدیده متعارف در روستاها و شهرها دانست و گفت: امروز شاهد کار کودکان در مغازه ها و فعالیت های مولد درآمد بودیم و در دنیای مدرن خدمات کودکان دچار تحولی شده است در تربیت سنتی کودکان مرز بین کودکی و بزرگسالی را بلوع جسمانی دانستیم. کار کردن کودکان در تداوم شغل پدر ارزش مثبت داشته است.

وی با اشاره به آسیب هایی که کودکان کار می بینند گفت: کودکان کار از شرایط امن اجتماعی محروم می شوند و در شرایط کار تحمیلی قرار می گیرند. باید نگاه رایج به کودک تغییر کند و نگاه مولد به او نداشته باشد. کودکی مرحله مهمی از زندگی انسانهاست.

برای دستیابی به شهر دوستدار کودک مشکل ما فقط فقر اقتصادی نیست بلکه با باز توزیع عادلانه ثروت و تغییر در ذهنیت فرهنگی در اذهان و بازنگری در ارزش های اجتماعی صورت پذیرد.

پیام روشنفکر، استادیار دانشگاه علوم تحقیقات و سلامت اجتماعی در این نشست می گوید: چشم انداز جهانی کار کودک که برای حذف کار کودکان برنامه ریزی های انجام شده و از هر 8 کودک در ایران یک نفر کار می کند.

وی با اشاره به تقسیم بندی های جهانی کودکان گفت: 26 هزار کودک در خیابان ها کار می کنند که بر اثر کووید احتمال افزایش کودکان کار بسیار بیشتر شده است.

روشنفکر با اشاره به عوامل کار کودک و مداخلات هر سطح گفت: علل فردی مانند اعتیاد، فقر و نداشتن سرپرست و علل میانی مانند ضعف در دستگاه های آموزشی و نظام سلامت و کلان مانند تحریم ها و بحران های زیست محیطی از عواملی هستند که با متغیرهای عوامل خانوادگی، اقتصادی، سیاسی و بازارهای جهانی در افزایش و کاهش این آمار اشاره کرد.

وی با اشاره به جمع آوری کودکان از بستر خیابان ها گفت: کلید حل این مسئله جمع آوری کودکان کار نیست و با تغییر رویکرد باید این مشکل را حل کرد.

لیلا ارشد، مددکار اجتماعی و مدیر موسسه خانه خورشید گفت: از سال 75 تعداد کودکان کار افزایش یافت و نگرانی های نهادها و سازمان ها بیشتر شد.

وی می افزاید: ایران عضو "کنوانسیون حقوق کودکان" شده اما مشروط، کار کودکان به منظور بهره کشی اقتصادی که مانع رشد جسمی، جنسی و روحی بوده است جرم است و مجازات دارد.

ارشد فقر را به عنوان کلیدی تر عامل ایجاد این پدیده در جهان دانست و گفت: این پدیده در سال های اخیر در جهان رو به افزایش است و کودکان کار نقش مهمی در تامین امورات اقتصادی خانواده داشته اند.

این مددکار احتماعی با انتقاد از ورود مهاجران به کشور گفت: ورود مهاجران بدون برنامه باعث بروز پدیده هایی مانند افزایش کودکان کار می شود.

ارشد معتقد است: قانون می تواند دقیق ترین ابزار حذف پدیده کودکان کار باشد. قانون عدم رسیدگی به کارگاه های زیر 10 نفر بستر ایجاد آسیب برای کودکان کار شاغل در این کارگاه ها را فراهم می آورد.

وی با ارائه راهکاری گفت: سمن ها و مردم نهادها به خاطر نوع فعالیت های داوطلبانه و مطالبه گری مسائل کودکان را بررسی و با گزارش به سیاست گذاران در حل این مسئله یاری دهنده هستند.

علی مدرس، استاد دانشگاه واشنگتن در پیام ارسالی به این نشست ضمن اظهار خرسندی از فرصت ایجاد شده برای گفتگو در مورد یکی از مهم ترین مسایل پیش روی برنامه­ریزی شهرهای جدید اظهار داشت: در گذشته با توجه به این انگاره که کودکان گروه هزینه بر می­باشند، جایگاهی برای آنها در برنامه­ریزی­ها دیده نشده بود و همین منجر به آماده سازی شهر برای حضور جمعیت فعال و گروه سنی کار می­شد. به مرور زمان با توجه به کاهش نرخ باروری در سطح جهان و اینکه کودکان بخش قابل توجهی از جمعیت شهرها را به خود اختصاص می­دهند، رویکردهای برنامه­ریزی تغییر کردد. در این رویکرد کودکان بخش جدایی ناپذیر فرایند برنامه ریزی در نظر گرفته می­شود و عوامل دیگری از جمله سن، کار،  سلامت جسمی و جنسیت که به ندرت در برنامه­ریزی مطرح بودند، به مبانی برنامه­ریزی نوین اضافه گردید. وی در ادامه افزود: خوشبختانه با تغییر رویکرد مفاهیم جدید وارد تفکر برنامه­ریزی شد، که یکی از این مفاهیم اجازه دادن به کودکان برای تجربه ریسک پذیری در فضای شهری بود، که در این زمینه تجربیات استرالیا و شهرهای اروپایی نمونه­های موفقی می­باشد. و اینکه اندیشه، کودک محور در طراحی مبنا قرار گیرد تا هیجان کافی متناسب با گروهای سنی مختلف  را فراهم کند تا علاوه بر اینکه فضایی جذاب برای کودکان فراهم شود،  فضاهای مناسب برای کسب و کارهای مرتبط با کودکان نیز در نظر گرفته شود. وی در نهایت به این موضوع اشاره داشت که از اتخاذ سیاست­های سخت گیرانه جلوگیری شود تا جذابیت های مورد نظر کودک اجازه ظهور پیدا کنند.